Nowe techniki: szkło stapiane, fusing i inne

10 styczeń 2013 Napisał  

baner fusing2Jeszcze do niedawna jedyną techniką pozwalającą wykorzystać szkło do dekoracji architektury był witraż. Barwne płaszczyzny spojonych ołowiem szybek zdobiły najczęściej wnętrza kościelne, rzadziej świeckie budynki użyteczności publicznej. Gdy zaczęła się rodzić architektura nowoczesna, witraż, kojarzony z tradycją, wyszedł z użycia i lata musiały upłynąć, nim wypracował formy wyrazu współgrające z nową estetyką.

Potrzeba rozgrywania wnętrza światłem i kolorem jest jednak silna i poszukiwania artystów i technologów doprowadziła do nowych, niemożliwych do zrealizowania wcześniej, rozwiązań. Od kilkunastu lat coraz powszechniej w architekturze stosowane są inne techniki szklane. Z nich najważniejszy jest fusing (w Polsce coraz powszechniejsza jest nazwa szkło stapiane).

Szkło stapiane (ang. fusing) którym się zajmujemy jest nowoczesną technologią formowania tafli szkła artystycznego doskonale sprawdzającą sie we współczesnych wnętrzach. Operując kolorem, urzeźbieniem powierzchni, przejrzystością lub matem, formując tafle płaskie lub wygięte, tworzymy dekoracyjne elementy szklane. Służą one jako wypełnienia otworów okiennych, mogą stanowić samonośne ścianki lub drzwi szklane, świetliki, balustrady, zabudowy kabin prysznicowych... Elementy ze szkła stapianego mogą spełniać funkcję dekoracji i doświetlenia, dzielić przestrzeń wnętrz zarówno w pomieszczeniach mieszkalnych, jak i publicznych (restauracja, biuro, hotel). Dodatkowo obrabiane techniką rzeźbienia w szkle, piaskowania czy emaliowania, mogą służyć jako dekoracyjne nośniki informacji (logo), mogą też stanowić autonomiczne formy przestrzenne o charakterze artystycznym. Technikę szkła stapianego cechuje niepowtarzalność - każdy panel, każdy przedmiot jest dziełem unikatowym.

Technika ta jest jednocześnie nowa i stara jak świat - przedmioty produkowane techniką powstawały już w Starożytnym Egipcie (w zbiorach Corning Museum of Glass są eksponaty datowane na czas 19 dynastii, a więc ok. 1300 lat przed Chrystusem). W zasadzie technika ta polega na stapianiu w jedną całość uprzednio przygotowanych elementów szklanych. Różnica polega na skali przedsięwzięcia - w sztuce antyku techniką tą wykonywano drobne przedmioty dekoracyjne i biżuterię. Obecnie pozwala ona na wytwarzanie elementów architektonicznych.
Fusing, taki jak dzisiaj, mógł zaistnieć dopiero wtedy, gdy powstały specjalnie z myślą o tej technice produkowane surowce, oraz specjalnie do tej techniki przystosowane piece. Materiały - czyli taflowe szkła o wyrównanym współczynniku rozszerzalności, takie, które stopione razem - łączą się w trwałe elementy (znakomite efekty osiągać można, stosując jako surowiec szkło float - bezbarwne szkło okienne). Piece - ogromne, mogące pomieścić elementy mające i po klika metrów wielkości.
Metoda pracy nie wydaje się skomplikowana, wymaga jednak ogromnej wiedzy i doświadczenia. By uzyskać relief szklany wykonuje się jego formę negatywową z dających się formować materiałów żaroodpornych. Formę te umieszcza się na dnie pieca. Na formie układa się tafle szkła, które ma być stopione. Elementy grzejne, znajdujące się w pokrywie pieca, nad taflą, doprowadzają szkło do temperatury ponad 800oC, w której mięknie ono i wpływa w zagłębienia formy. Istotnym etapem procesu jest odprężanie, czyli takie schładzanie szkła, by nie miało ono wewnętrznych naprężeń, mogących doprowadzić do samoistnego pęknięcia. Jako że tafle wykonywane tą techniką mogą być dodatkowo barwione czy gięte, nierzadko uformowany już element poddawany jest dodatkowej obróbce i ponownie wraca do pieca.
Zastosowań elementów tak otrzymywanych jest mnóstwo, gdyż łącząc funkcjonalność z estetyką, mogą być one przeszkleniem okien, ściankami wewnątrz pomieszczeń, drzwiami, przedmiotami oświetleniowymi lub czysto dekoracyjnymi, techniką tą można wykonywać meble, lub ich elementy. Zauważamy, że nierzadko wypierają one luksfery, przejmując ich funkcję, wnosząc dodatkowo walor estetyczny.
W sytuacji gdy wymaga tego bezpieczeństwo, tafle szkła stapianego mogą być hartowane lub laminowane.
Z niewielkich, precyzyjnie stapianych w piecu tafelek można układać dekoracje ścienne, zbliżone do mozaiki.
Inną techniką, możliwą do stosowania dzięki wielkogabarytowym piecom jest zdobienie elementami malarskimi gładkich tafli szkła okiennego. Można to robić metodami tradycyjnymi, można w tym celu stosować technikę sitodruku. Ważne, że jako farby używane są trwale wtapiające się w szkło emalie.
Szkło kształtowane na gorąco jest wreszcie tworzywem wielu udanych realizacji rzeźbiarskich, czy form przestrzennych, zarówno we wnętrzach, jak i w plenerze. W nowoczesnej architekturze szkło współgra z kamieniem, szlachetną stalą.
Niezwykłe efekty można uzyskać zestawiając ze sobą w architekturze (np. w atrium biurowca) dwa tak podobne, a tak odmienne żywioły - szkło i wodę.
Szkło bowiem, przez swą przezierność, przez swój związek ze światłem, ma niezwykłą właściwość włączania się w otoczenie, zarówno to stworzone przez człowieka, jak i to, będące dziełem natury. I właśnie ta specyficzna interakcja szkła z otoczeniem, pozwalająca na uzyskanie efektów artystycznych niemożliwych do osiągnięcia w inny sposób, jest główną przyczyną coraz częstszego sięgania po szkło przez architektów i projektantów wnętrz.